Ngày chúng tôi – Lan và Xuân – nhận bằng tốt nghiệp thủ khoa đầu ra của Đại học Y Hà Nội, cả giảng đường rộn ràng tiếng vỗ tay. Ánh mắt bố dõi theo chúng tôi từ hàng ghế khán giả, rưng rưng tự hào. Cả một đời, bố nuôi hai đứa con gái bằng đôi tay thô ráp và chiếc xe chở nước đá thuê, chưa một lần than vãn. Mẹ bỏ đi từ năm chúng tôi mới lên ba và lên năm. Trong trí nhớ tôi, mẹ chỉ là một dáng người mờ nhạt, một giọng nói xa lạ qua vài bức ảnh cũ đã ố vàng.

Vậy mà, đúng hôm trọng đại ấy, mẹ đột ngột xuất hiện.

Bà đứng ngay cổng trường, giữa dòng người đông đúc, ăn vận sang trọng, son phấn kỹ càng. Mái tóc uốn kiểu Đài Loan, tay đeo đồng hồ vàng, cổ có dây chuyền đá tím to như nắm tay trẻ con. Bà gọi chúng tôi bằng giọng ngọt như rót mật:

— Các con, mẹ đây… Mẹ về rồi!

Cả Lan và tôi sững sờ. Bố đứng sau lưng, ánh mắt trầm xuống như gánh nặng mấy mươi năm đột ngột trút về. Ông không nói gì, chỉ siết nhẹ vai tôi rồi lặng lẽ quay đi.

Tối đó, mẹ hẹn chúng tôi ra quán cà phê để “nói chuyện tương lai”. Mẹ nói bà lấy chồng bên Đài Loan, giờ sống giàu có. Bà bảo:

— Giờ mẹ có cơ hội giúp các con đổi đời. Bên Đài Loan đang cần bác sĩ, mẹ đã có sẵn người bảo trợ. Hai đứa sang đó, có công việc, có nhà cửa, không cần vật lộn như bố tụi con đâu.

Nghe đến đó, tôi đã thấy chênh chao. Người mẹ bỏ rơi mình hai mươi năm, giờ đột nhiên quay về và hào phóng đến lạ. Lan thì ngây thơ hơn, có phần tin tưởng. Nhưng tôi thì cảnh giác.

Chỉ một tuần sau, mẹ giục làm hộ chiếu. Bà bảo:

— Phải đi ngay đầu tháng, trùng với ngày tốt để lấy vía may mắn.

Mẹ còn dẫn chúng tôi đến gặp một “đối tác” – một người đàn ông Đài Loan gần 50 tuổi, tóc muối tiêu, bụng phệ, nói tiếng Việt bập bõm. Mẹ giới thiệu:

— Đây là ông Trương, người bảo lãnh tụi con. Chỉ cần… làm vợ ông ấy một thời gian ngắn, nhận sính lễ 100 nghìn tệ, rồi sẽ được đổi sang giấy tờ độc lập, sống đời sung sướng.

Tôi nghe xong mà máu trong người như đông cứng.

— Mẹ… đang nói gì vậy?

— Chỉ là hôn nhân trên giấy tờ! Ổng già rồi, lại yếu. Mẹ cũng từng như vậy thôi. Phụ nữ phải biết nắm bắt cơ hội, không thì cả đời nghèo rớt mồng tơi!

Lan run rẩy, còn tôi thì đứng dậy, kéo tay em bỏ đi. Mẹ hét sau lưng:

— Bố tụi bây cho được cái gì? Tao nuôi tụi bây à? Giờ có cơ hội đổi đời, mà còn chê?

Chúng tôi không quay đầu lại.

Tối hôm ấy, tôi kể hết cho bố nghe. Ông im lặng một lúc lâu rồi nói:

— Bố đã đoán được ngày nào đó bà ta sẽ về. Nhưng bố không ngờ… bà ta vẫn không thay đổi.

Ngay đêm hôm sau, bố đưa chúng tôi đi khỏi nhà trọ. Ông dẫn chúng tôi đến tạm trú ở nhà một người bạn thân – bác sĩ già đã nghỉ hưu. Ông còn nhờ người gửi đơn báo cảnh sát vì nghi ngờ có dấu hiệu môi giới hôn nhân bất hợp pháp. Những ngày sau, mẹ cố gọi điện, nhắn tin, thậm chí tìm đến chỗ trọ cũ nhưng không gặp. Cuối cùng, bà biến mất như lúc xuất hiện.

Câu chuyện khép lại sau vài tuần, khi công an xác nhận mẹ từng bị ghi tên trong đường dây môi giới hôn nhân trá hình ở Đài Loan, chuyên đưa các cô gái trẻ từ Việt Nam sang dưới danh nghĩa “bảo trợ nghề nghiệp”.

Chúng tôi không kể cho ai khác. Tấm bằng tốt nghiệp vẫn nằm trên bàn, lặng lẽ.

Lan sau này trở thành bác sĩ sản khoa, còn tôi – Xuân – làm trong ngành pháp y. Chúng tôi chọn chữa lành và bảo vệ sự sống. Còn những gì đã vỡ vụn trong quá khứ – thì để gió mang đi.