Thành lên thành phố vào một ngày cuối đông, sương mù và mưa bụi quyện lấy nhau, phả ẩm lạnh lên vai áo. Cậu thanh niên quê nghèo vừa đỗ đại học – điều hiếm hoi ở ngôi làng nhỏ bé – ôm chiếc ba lô rách, lạc lõng giữa ngã tư phố thị đông đúc.Suốt cả buổi, Thành chạy đôn chạy đáo tìm chỗ trọ. Nhưng với số tiền ít ỏi mẹ dúi vào tay, cậu chẳng thể thuê nổi một góc phòng. Gõ bao nhiêu cánh cửa, cậu chỉ nhận được cái lắc đầu cùng nụ cười ái ngại. Khi trời bắt đầu mưa to, Thành đứng lặng trước một căn nhà cấp bốn cũ kỹ cuối con hẻm ẩm ướt, đưa tay gõ cửa như một lần đánh cược cuối cùng.

Cửa mở, một bà cụ đã lớn tuổi, lưng còng, tay còn cầm cây chổi, nhìn cậu từ đầu đến chân – gầy gò, ướt nhẹp, ánh mắt mệt mỏi. Không đợi Thành lên tiếng, bà nhẹ giọng:– Vào đi con, chưa có tiền thì ở trước đã. Tính gì thì tính sau.

Cậu rụt rè bước vào căn phòng số 2. Bên trong chỉ có tấm chiếu cũ và bóng đèn vàng leo lét. Đêm đầu tiên ở thành phố, Thành nằm co quắp, nghe tiếng mưa rơi lộp độp trên mái tôn, lòng nặng trĩu. Cậu thầm hỏi, liệu nơi đô thị xa hoa này có một chỗ cho kẻ tay trắng như mình không?Sáng hôm sau, bà cụ đưa lên một tô cháo nóng, bảo:– Ăn đi, cho ấm bụng. Mẹ thấy con giống thằng cháu út mẹ. Nó cũng đi học xa. Nhưng mà… mất rồi.Thành cúi đầu, lòng ấm lên. Cậu không biết rằng giây phút ấy đã thay đổi cuộc đời mình.II.

Suốt 4 năm đại học, căn phòng số 2 là nơi chứa đầy mùi mực in, sách vở và mì gói. Thành học ngày học đêm, làm thêm ở quán cà phê, shipper, phụ hồ. Có lần, cậu bị tai nạn xe khi đi giao hàng, chân sưng tím, vẫn lết về phòng trọ.Bà cụ biết chuyện, lẳng lặng nấu nồi canh chân giò, để trước cửa. Không hỏi han, không trách mắng. Chỉ nói:– Làm thì làm vừa thôi. Còn phải giữ sức mà học.Thành không phải là người dễ rơi nước mắt, nhưng đêm đó, cậu úp mặt vào gối, khóc lần đầu sau nhiều năm. Trong những giấc mơ, cậu thấy người mẹ già nơi quê nhà và một bà mẹ khác – nơi đất khách – cùng dõi theo mình bằng ánh mắt hiền từ.

Mỗi mùa Tết, bạn bè về quê, Thành ở lại thành phố đi làm. Một lần, bà cụ lén mua cho cậu chiếc áo sơ mi mới. Gói kỹ trong túi nilon, đặt lên bàn với tờ giấy nhắn:“Năm nay mẹ không có quà gì ngoài chiếc áo này. Nhớ mặc vào đi chúc Tết ông trời.”Cậu cười nghẹn. Không ai trên đời tặng cậu món quà Tết nào từ năm lớp 6. Và từ đó, mỗi mùa xuân, Thành đều mặc chiếc áo đó – như mặc lên người lòng biết ơn.III.

Ngày Thành tốt nghiệp, đứng trước cánh cổng đại học, bà cụ đến tiễn. Không hoa, không băng rôn, chỉ một túi cơm nắm và quả trứng luộc.– Mẹ không có gì cho con ngoài lời chúc. Sau này con thành công, nhớ một điều: giúp lại người khác. Được không?Thành gật đầu, nghèn nghẹn nói không nên lời.Cậu đi du học, rồi trở thành giảng viên, tiến sĩ, người đứng đầu một tổ chức giáo dục phi lợi nhuận giúp học sinh nghèo tiếp cận tri thức. Thỉnh thoảng, cậu gửi tiền về cho bà cụ, nhưng luôn bị từ chối.

“Con để dành lo cho mấy đứa nhỏ. Mẹ già ăn bao nhiêu đâu.”Và rồi… một ngày, bưu điện báo rằng thư không thể chuyển tới nữa. Dãy trọ cũ bị giải tỏa. Không ai biết bà cụ đi đâu.

Sau nhiều năm, Thành tìm thấy bà cụ trong một viện dưỡng lão xa ngoại ô. Bà già yếu, mù một bên mắt, trí nhớ lẫn lộn. Người con trai cả và con gái út đều mất trong một vụ tai nạn khi đi chợ Tết, để lại bà sống cô độc.Thành ôm bà, lần đầu tiên gọi một tiếng:– Mẹ…Bà khóc. Không phải vì nhận ra anh, mà vì hơi ấm quen thuộc. Bà úp mặt vào ngực anh như muốn ngủ một giấc thật sâu.Ngày hôm đó, Thành đón bà về sống cùng trong căn nhà nhỏ gần trường đại học. Hai mẹ con lại cùng ăn cơm, lại cùng kể chuyện. Thành mua cho bà chiếc radio cũ để nghe cải lương, như ngày xưa bà bật mỗi khi nấu cơm.

Khi trở thành hiệu trưởng, việc đầu tiên Thành làm là lập quỹ học bổng “Người Mẹ Số 2”, hỗ trợ học sinh nghèo trên toàn quốc. Câu chuyện về “bà chủ trọ miễn tiền phòng, đổi lấy một lời hứa” được viết trong sách giáo trình, trở thành truyền cảm hứng cho thế hệ sinh viên.Trên mỗi phong bì học bổng có tấm thiệp nhỏ:“Tôi từng như bạn. Nếu một ngày bạn thành công, xin hãy giúp người khác.”Học trò hỏi:– Thầy ơi, vì sao lại tên “Số 2”?

Thành mỉm cười:– Vì đó là căn phòng mẹ tôi từng mở cửa cho một thằng sinh viên nhà quê không tiền – là tôi.

Năm bà mất, cũng là năm Thành tròn 50 tuổi. Đám tang bà giản dị, nhưng hàng trăm sinh viên đến đưa tiễn. Người ta lặng người khi nghe câu chuyện về “người mẹ của những ước mơ.”Mùa xuân năm ấy, Thành trở lại căn nhà cũ – nơi giờ đây là khu kỷ niệm “Người Mẹ Số 2” trong trường đại học. Anh đặt lên bàn thờ bà một cành mai vàng và chiếc áo sơ mi cũ bà từng tặng.Gió xuân thổi qua, nhẹ như tiếng thì thầm từ một mùa xưa:– Con đã giữ lời hứa rồi, mẹ yên tâm nhé…

Mỗi năm, hàng trăm sinh viên tốt nghiệp từ ngôi trường ấy, bước vào đời mang theo tấm thiệp nhỏ và lời hứa như một lời nhắc nhở: “Hãy trở thành cánh cửa mở ra cho người khác – như ai đó từng mở cửa cho bạn.”Và dù bà cụ không còn trên đời, nhưng cái tên “Người Mẹ Số 2” vẫn sống mãi – trong những trái tim từng được cứu bởi một hành động nhỏ, nhưng có thể thay đổi cả một kiếp người.